Jak uzyskać uprawnienia tłumacza przysięgłego?

Tłumacz przysięgły to osoba, która ukończyła magisterskie lub lekarskie studia wyższe i zdała specjalny egzamin państwowy na tłumacza przysięgłego w danej parze językowej, np. angielski-polski. Egzamin ten obejmuje dwie części: pisemną i ustną. Część pisemna składa się z tłumaczenia dwóch tekstów na j. angielski oraz kolejnych dwóch na j. polski pod silną presją czasu. Teksty głównie dotyczą terminologii prawnej i ekonomicznej, np. są to treści ustaw czy informacje o składkach pracowników dla ZUS-u. Wynika to z faktu, iż zadaniem tłumacza przysięgłego jest głównie przekład dla organów administracji publicznej (czerwone tabliczki na budynkach) – dla sądu, prokuratury, policji, notariatu, kancelarii adwokackiej, ZUS-u. Tłumacz przysięgły wykonuje również przekłady dla osób prywatnych, lecz te tłumaczenia ograniczają się do oficjalnych pism i dokumentów, które petent potrzebuje złożyć w urzędzie, by „załatwić” sprawę, np. w biurze paszportowym czy w prezydium. Po zdaniu egzaminu kandydat na tłumacza przysięgłego jest mianowany tłumaczem przysięgłym przez samego Ministra Sprawiedliwości RP.

Świeżo upieczony tłumacz przysięgły otrzymuje okrągłą pieczęć ze swoim imieniem i nazwiskiem oraz dopiskiem, w zakresie jakiego języka obcego otrzymuje uprawnienia. Na każdym poświadczonym przysięgle dokumencie powinien widnieć odcisk tej okrągłej pieczęci tuszowej oraz podpis tłumacza. Tylko wtedy tłumaczony dokument przyjmuje moc prawną.

Jaworzno – przykład miasta o dynamicznym rozwoju, popartym również nowymi nominacjami na tłumacza przysięgłego języka angielskiego

W Polsce uprawnienia tłumacza przysięgłego języka angielskiego posiada prawie 3 tysiące osób. Bardziej licznie reprezentowana jest jedynie grupa tłumaczy przysięgłych języka niemieckiego (nieco poniżej 4 tysiące tłumaczy). Większość polskich miast zasiedla minimum jeden tłumacz przysięgły, np. Jaworzno – nieomal stutysięczne miasto w województwie śląskim. Z kolei  Według stanu na 28 maja 2019 r. w Jaworznie mieszka i działa obecnie 28 tłumaczy przysięgłych, przy czym po dłuższej przerwie, bo po 2005 roku, kiedy doszedł tłumacz przysięgły języka słowackiego, w ostatnim czasie mamy dosłownie wysyp mianowań: rok po roku, od 2017 do 2019 r., uprawnienia odebrało aż trzech tłumaczy przysięgłych języka angielskiego! Po ponad dekadzie stagnacji można zatem zaobserwować dynamiczny rozwój w tej dziedzinie. Do tego wszyscy trzej akurat parają się językiem angielskim, najbardziej popularnym językiem komunikacji międzynarodowej. Szczegółowo statystyki dla Jaworzna przedstawiają się w sposób następujący: liczba tłumaczy przysięgłych 28, w tym dwóch posiadających podwójne uprawnienia, tzn. na dwa języki obce każdy.  W tej grupie jest aż 13 tłumaczy przysięgłych języka angielskiego, 8 tłumaczy przysięgłych języka niemieckiego, dwie osoby posiadają uprawnienia tłumacza przysięgłego języka rosyjskiego, także dwie francuskiego, jedna włoskiego oraz jedna czeskiego i słowackiego. W sumie w Jaworznie mieszkają zatem tylko tłumacze przysięgli 7 języków obcych. Na podstawie doświadczeń biura tłumaczeń Best Text, mających kontakt z mieszkańcami Jaworzna poszukującymi tłumaczeń przysięgłych, z w pewnością w mieście tym doskwiera przede wszystkim brak tłumacza przysięgłego języka norweskiego, ukraińskiego, chińskiego, chorwackiego, niderlandzkiego (Holandia i Belgia), hiszpańskiego, duńskiego, szwedzkiego, arabskiego i greckiego. Jest jeszcze inny istotny problem na rynku translatorskim w Jaworznie – to zbyt małe miasto, by prowadzić w nim biuro tłumaczeń w dzielnicy Centrum, płacąc czynsz najmu. Kilka firm już próbowało i wszystkie po kilku latach przenosiły się na peryferie. Sama lokalizacja w Centrum nie przynosi wystarczającej ilości klientów, by najem był opłacalny. Większość intratnych zleceń otrzymuje się spoza Jaworzna, online, czyli przez Internet. Na prowadzenie stacjonarnej placówki biura tłumaczeń znacznie lepiej wybrać miasto wojewódzkie, np. Kraków, Warszawa, Wrocław, Poznań, Gdańsk, Lublin, Kielce czy np. Katowice. Tam obserwuje się dynamiczny wzrost i rozwój agencji translatorskich.

Nowe inwestycje w Jaworznie

Przy okazji warto nadmienić, iż Jaworzno to drugie w Polsce miasto  pod względem odsetka powierzchni zajmowanej przez lasy, całe otoczone lasami, głównie buczyną od strony Bukowna. To także miasto wyróżniane w wielu konkursach za innowacyjne wdrożenia i  działania proekologiczne, m. in. za liczny tabor autobusów elektrycznych, a – co za tym idzie – tanią komunikację miejską (bilet roczny na wszystkie linie na obszarze Jaworzna kosztuje jedynie 180 PLN). W Jaworznie dobiega końca ogromna inwestycja – budowa nowego bloku energetycznego przy Elektrowni Jaworzno II. Dostęp do taniej i „czystej” energii (odsiarczalnie węgla) z pewnością służy dynamicznemu rozwojowi miasta. Dynamiczny rozwój jest możliwy dzięki optymalnemu wykorzystaniu przez władze miasta funduszy unijnych i ministerialnych oraz za sprawą racjonalnej polityki przestrzennego zagospodarowania terenu. Dzięki temu w ciągu ostatnich kilku lat w Jaworznie sfinalizowano kilka kluczowych inwestycji przyjaznych mieszkańcom. W bieżącym, 2019 r. powstała jedyna w Polsce velostrada – z francuskiego le vélo, synonim la bicyclette, tłumaczy się jako rower), czyli wspaniała czteropasmowa, bezkolizyjna autostrada dla rowerzystów i rolkarzy, lącząca Osiedle Stałe z Centrum (na razie długości jedynie 3,5 km) wraz z równoległą, wyasfaltowaną ścieżka dla pieszych. W tym celu przekopano jeden tunel pod obwodnicą oraz zbudowano dwie kładki nad drogami. Innymi ciekawymi inwestycjami, w dwóch miejscach po niegdyś eksploatowanych kamieniołomach dolomitów i wapieni, są Park Gródek w dzielnicy Pieczyska oraz Geosfera w dzielnicy Warpie. Park Gródek, obejmujący bazę nurkową „Koparki” w ze zbiornikami wodnymi w dnie kamieniołomu „Orka” i „Wydra” to perełka krajobrazowa, gdzie na sporych terenach zrekultywowanych po byłym wysypisku śmieci ma dodatkowo powstać Ogród Botaniczny (podpisano już umowę na realizację projektu z władzami Śląskiego Ogrodu Botanicznego w Mikołowie). Z kolei Geosfera w okolicach Góry Sadowej z byłym Rezerwatem Sasanki to miejsce aktywnego wypoczynku jaworznian. Poczyniono tu działania edukacyjne (powstał tutaj Wydział Geologii Urzędu Miasta Jaworzno, promujący wiedzę na temat dinozaurów, skamieniałości przewodnich – trylobity, belemnity, amonity itd., wieku i budowy skał itd., także mini-ogród botaniczny) oraz służące relaksowi mieszkańców – sadzawka z piaszczystą plażą i leżakami, bacówka z białymi i czarnymi owcami, mostek z tarasem widokowym, wreszcie nowa tężnia solankowa (wysoka na około 6 metrów i szeroka na około 10 metrów „ściana ułożona z dość cienkich gałązek śliwy tarniny”, przez którą stale przelewa się słona woda. Strumień wody, rozbijając się o gęsto zaplecioną sieć patyczków, powoduje powstawanie drobnych, lotnych kropelek solanki. Wdychanie takich słonych par można porównać do działania groty solnej, co tworzy swoisty mikroklimat, służąc poprawie funkcji układu oddechowego oraz leczeniu rozmaitych schorzeń. Od dawna wiadomo bowiem, iż sól ma silne działanie antyseptyczne, m. in. stosuje się ją do konserwowania żywności, stąd opary solanki mogą wykazywać działanie bakteriostatyczne oraz bakteriobójcze.

Jak „od kuchni” wygląda praca osoby wykonującej tłumaczenia przysięgłe ?

Stawki urzędowe i wynagrodzenia tłumaczy przysięgłych

Tłumacz przysięgły wykonuje sporo tłumaczeń pisemnych dokumentów procesowych oraz tłumaczeń ustnych w trakcie rozpraw i przesłuchań dla sądu, prokuratury, policji czy urzędu celnego. Niestety tłumaczenia pisemne dla organów administracji publicznej musi wykonywać wg stawek urzędowych, które od ponad dekady nie zmieniły się w Polsce i wynoszą 23,00 PLN za tłumaczenie na język polski oraz 30,07 PLN za tłumaczenie na język angielski za każde rozpoczęte 1125 znaków ze spacjami tekstu wynikowego. Jedynie w przypadku pilnego zlecenia, wykonanego w dniu zlecenia tłumacz przysięgły może zastosować podwójną stawkę. Przysięgłe tłumaczenia ekspresowe są wówczas znacznie bardziej intratne. Na rzecz osób prywatnych tłumacz przysięgły posiada dowolność w ustalaniu stawki za swoje usługi i zależy ona od indywidualnej umowy z klientem. Każde tłumaczenie przysięgłe musi mieć nadany kolejny numer w danym roku kalendarzowym, np. 768/2019, co zostaje odnotowane w dzienniku tłumacza przysięgłego, który nosi nazwę repertorium.

Szablony stosowane przez tłumaczy przysięgłych

Spora część pracy tłumacza przysięgłego to tłumaczenia na rzecz firm, gdzie najczęściej przekłada on umowy cywilno-prawne zawarte między spółkami bądź akty prawne, np. normy PN-EN. Na rzecz osób prywatnych tłumacze przysięgli przekładają standardowe dokumenty, potrzebne obywatelom do „załatwienia spraw” i okazania papierów przed urzędnikami państwowymi. Tłumaczenia standardowych zaświadczeń i aktów tłumacze przysięgli zwykle wykonują na podstawie uprzednio przygotowanych przez siebie szablonów, gdyż tylko dane personalne ulegają zmianie, a cała reszta stanowi utarte formułki, co pozwala uprościć pracę, skrócić do minimum nakłady czasu oraz ujednolicić nomenklaturę. Każdy tłumacz przysięgły ma swoje indywidualne szablony, mozolnie opracowywane na przestrzeni wielu lat. Tłumacze przysięgli raczej nie dzielą się między sobą szablonami, nawet z kolegami.

Uwaga na błędy w tłumaczeniach przysięgłych!

Ponieważ tłumacze przysięgli na potrzeby tłumaczenia nowego standardowego dokumentu, np. angielskiego aktu urodzenia, najczęściej edytują tekst poprzedniego tłumaczenia od innego klienta, niestety dość często natknąć się można na kuriozalne przekłamania wynikające z przekalkowania treści z wcześniejszej wersji przekładu w stylu „Imię i nazwisko: Filip Filipowicz, płeć żeńska”. Także naprawdę nierzadko zdarzają się błędy literowe w nazwach własnych, w tym nazwiskach osób, nazwach miejscowości, istotnych datach itd. Warto mieć tego świadomość, że tłumacz przysięgły jest tylko człowiekiem i ma prawo się pomylić. Na podstawie własnych doświadczeń we współpracy z kilkudziesięcioma tłumaczami przysięgłymi uważam jednak, że przepisy powinny karać tłumaczy przysięgłych za błędy w tłumaczeniach, bo w końcu klient czasem musi się ponownie fatygować do tłumacza, by ten poprawił przekład lub sprawdzać po nim tekst i ponownie go wydrukować. Natomiast w Polsce tłumacze przysięgli objęci są opieką systemu i traktowani jak „święte krowy”, niektórzy tak też się obnoszą, toteż mogą wykorzystywać ten fakt, średnio przykładając się do swojej pracy, jedynie skupiając się na produkcji jak największej ilości standardowych przekładów, jak na taśmociągu. Produkcja dużej ilości podobnych tłumaczeń w krótkim czasie podnosi rentowność interesu, bo w przeliczeniu na godzinę pracy wzrasta zysk. Automatycznie pociąga to za sobą spadek jakości usług. Taka zmiana legislacji mogłaby podnieść jakość oferowanych usług dzięki standardowemu double check, czyli podwójnemu sprawdzeniu tłumaczenia, także przez innego tłumacza. Praktyka double check jest wdrożona została przez niektóre biura tłumaczy, z dbałością o najwyższą jakość tekstów wypuszczanych na rynek. W przypadkach tego typu błędów przepisy powinny stanowić o tym, że błędnie przetłumaczony tekst utrudniający załatwienie sprawy w urzędzie np. z automatu uprawnia klienta do 50% rekompensaty. Wiadomo – każdy jest omylny, jakkolwiek wówczas tłumacze przysięgli bardziej skrupulatnie sprawdzaliby po sobie tłumaczenia lub przekazywali kolegom po fachu do sprawdzenia. Czasem w ogóle nie wykonują oni po sobie autokorekty, choć zdecydowanie jest ona zalecana każdemu tłumaczowi, w tym tłumaczowi tekstów technicznych, medycznych i innych (nieprzysięgłych).

Szablonowe dokumenty przeznaczone do tłumaczenia przysięgłego

Standardowymi dokumentami przeznaczonymi do szablonowego tłumaczenia przysięgłego są m. in.: akt urodzenia (pełni lub skrócony), akt chrztu, akt bierzmowania, akt zgonu, akt zawarcia związku małżeńskiego, dokumenty auta celem rejestracji samochodu sprowadzonego z zagranicy (prawo jazdy, dowód rejestracyjny (niemiecki brief), karta pojazdu, świadectwo homologacji, dokument wywozowy itd.), paszport, dowód osobisty, świadectwo szkolne, dyplom ukończenia studiów wyższych wraz z suplementem w celu nostryfikacji, zaświadczenie o zameldowaniu, zaświadczenie o niekaralności, zgoda na wyjazd dziecka za granicę (notarialnie poświadczona), zwolnienie lekarskie, druk L4, angielski pasek płac (Pay Slip), angielski PIT (druk rozliczenia roku podatkowego P60), karta szczepień, orzeczenie o stopniu niepełnosprawności.

Inne rodzaje dokumentów do tłumaczenia przysięgłego

Więcej oryginalnej i niepowtarzalnej treści do tłumaczenia przysięgłego znajduje się w takich typach dokumentów: wyrok sądu, pozew rozwodowy, apelacja od wyroku od sądu, opinia psychologiczna w sprawie ucznia, opinia logopedyczna w sprawie dziecka, opinia medyczna w sprawie pacjenta, faktura, certyfikat ukończenia kursu zawodowego, angielska umowa o pracę celem otrzymania kredytu w banku.

stopka autorska: Daniel Korcz, certyfikowany tłumacz techniczny języka angielskiego, właściciel biura tłumaczeń Best Text